બુકાનીની અંદર સ્વજન-ડૉ. શરદ ઠાકર

‘અલક, તેં નોકરી તો સ્વીકારી છે, પણ એક વાતનું ધ્યાન રાખજે. આ નોકરી ખાનગી કંપનીની નોકરી છે અને એનો માલિક અનિકેત કુંવારો છે. તું જાત સંભાળજે. નહિતર કંપનીનો માલિક તારા દેહનો પણ માલિક….’ મીનાએ અલકના કાનમાં ફૂંક મારી. મીના બે વરસ પહેલાં અનિકેત દિવાનની કંપનીમાં જ નોકરી કરી ચૂકી હતી. એનું કહેવું ખોટું ન હોય, પણ અલકને આ નોકરી સ્વીકાર્યા વગર છુટકો ન હતો. ગ્રેજ્યુએટ થયાને આ ત્રીજું વર્ષ ચાલતું હતું. પપ્પા તો એ નવમામાં હતી ત્યારે જ ગુજરી ગયા હતા. પાછળ એવી કોઈ મોટી બચત પણ મૂકતા ગયા નહોતા. ભાઈ પણ હજુ નાનો હતો. સરકારી નોકરી તો એક દૂરનું સ્વપ્ન હતી જ પણ ખાનગી નોકરી પણ આકાશમાં ઊગતાં ફૂલ જેવી હતી. સતત ઈન્ટરવ્યુઝ આપી આપીને થાક્યા પછી ગઈકાલે વિશાલ એન્ટરપ્રાઈઝમાં કલેરીકલ જૉબ મળી હતી. સોમવારથી હાજર થવાનું હતું. અને મીના એને કહી રહી હતી કે, ‘જાતને સંભાળજે. કંપનીનો માલિક અનિકેત દિવાન એક શિકારી પુરુષ છે….’

અલકે એ આખી રાત પાસા ઘસી ઘસીને કાઢી. શું કરશે અનિકેત એને? છેડતી કરશે? સ્ટાફના બીજા સભ્યોની હાજરી એને નડશે નહીં? એની ઑફિસના એકાંતમાં બોલાવીને કોઈક અજુગતી માગણી કરશે? પૈસાની લાલચ આપશે? કિંમતી ભેટસોગાદો આપીને એને ફસાવવાની કોશિશ કરશે? અને આ બધું કર્યા પછી પણ પોતે એની જાળમાં નહીં આવે, તો લગ્નનું વચન આપીને એને લૂંટી લેશે અને પછી હાથ પર બેઠેલી માખીને ઉડાડતો હોય એમ એને પોતાની જિંદગીમાંથી ખંખેરી નાખશે? મીનાને આવો કંઈક અનુભવ થયો હશે, ત્યારે જ એણે કહ્યું હશે ને કે ‘જાતને સાચવજે…’ અલકે મનોમન મીનાનો આભાર માન્યો. એણે મન મક્કમ કરી લીધું. એ એટલી હોંશિયાર તો ક્યારેય હતી જ નહીં કે લંપટ પુરુષની આંખ પારખી શકે. પણ સાવ એવી બુદ્ધુ પણ નહોતી કે કોઈ એને ચેતવી દે એ પછી પણ.. ! ‘થેંક્સ મીના ! હવે કોઈ જાળ મને ફસાવી નહિ શકે. હું નોકરી ન જાળવી શકું તો કંઈ નહીં, પણ જાત તો જાળવીશ જ !’ એણે મનમાં ને મનમાં સાથે વાત કરી લીધી.

નોકરીનું એક અઠવાડિયું વીતી ગયું. કશું જ અઘટિત ન બન્યું. અનિકેત દિવાન સોહામણો પુરુષ હતો એની ના નહીં. કંપનીના સંચાલનને એ પૂરી ગંભીરતાથી લેતો હતો એ અલકે પણ જોયું. ચમકતી, પીસ્તા કલરની ગાડીમાંથી એ ચપળતાપૂર્વક નીકળીને કાચના દરવાજામાંથી ઑફિસમાં દાખલ થતો, ત્યારે સ્ત્રીઓ તો શું પણ પુરુષ કર્મચારીઓ પણ વશીકરણની અસરમાં આવી જતાં. નિયમિતતા અને ચીવટ એ બે એના મુદ્રાલેખ હતા. ફાલતું વાત માટે જાણે એની પાસે સમય જ ન હતો. પહેલે દિવસે એ ઑફિસમાં પ્રવેશ્યો, ત્યારે અલકે પણ બધાંની જેમ ઊભા થઈને એને ‘ગુડ મોર્નિંગ’ કહ્યું હતું. એની પાસેથી પસાર થતી વેળા અનિકેત ક્ષણવાર માટે થંભ્યો હતો. એની આંખમાં કોઈ અદ્રશ્ય ચમક આવી ગઈ હતી એ અલકે પણ નોંધ્યું હતું. પણ પછી તરત જ અનિકેત માથું હલાવીને સામે ‘વીશ’ કરીને એની કેબનમાં જતો રહ્યો હતો. ત્યાર પછીના દિવસથી તો એણે અલકની હાજરીની નોંધ લેવાની પણ તસ્દી લીધી ન હતી. અલક તો જો કે તૈયાર જ થઈને બેઠી હતી. અનિકેત સહેજ પણ અડપલું કરે કે પોતે તરત જ એને ઝાડી કાઢશે. અનિકેત જિંદગીભર એની ખોડ ભૂલી જશે. ‘થેન્ક્સ મીના, તેં મને સમયસર ચેતવી દીધી, નહીંતર…’ અલકનો મૂક સંવાદ ચાલતો રહ્યો.

આજે આ વાતને અઠવાડિયું થવા આવ્યું હતું. બપોરની રીસેસ હતી. સ્ટાફના બધાં જ સભ્યો કેન્ટીનમાં ચા-નાસ્તો કરવ ગયા હતા. અલકને આવી ટેવ જ નહોતી. એ પોતાની ખુરશીમાં બેઠી હતી, ત્યાં જ ઈન્ટરકોમનું બઝર વાગ્યું. એણે રિસિવર ઉપાડ્યું. સામે છેડે અનિકેત બોલી રહ્યો હતો : ‘હેલ્લો મિસ અલક, તમે થોડીવાર માટે મારી કેબીનમાં આવી શકશો? મારે તમારું અતિશય મહત્વનું કામ છે. સોરી, મારે તમને ફોન કરીને કહેવું પડે છે, પણ શું કરું? પટાવાળો રીસેસમાં બહાર ગયો છે એટલે લાચાર છું…’

અલકે હોઠ ભીંસ્યા. પટાવાળો નથી એટલે અનિકેત લાચાર છે કે શું છે? એ કદાચ પટાવાળાના જવાબની રાહ જોઈને જ બેઠો હશે. અઠવાડિયા સુધી એણે જાણીબુઝીને અલક તરફ ધ્યાન નથી આપ્યું એ પણ એનો એક પેંતરો જ હશે. શિકારી પુરુષોને બરોબર ખબર હોય છે કે ખુબસૂરત સ્ત્રી ક્યારેક પ્રશંસાને બદલે અવગણનાથી પણ જીતાઈ જતી હોય છે. પણ અનિકેતને કદાચ એ વાતની ખબર નહીં હોય કે મીનાએ અલકના કાનમાં ફૂંક મારી દીધી છે. પેપર ફૂટી ગયું છે, હવે ગમે તેવો કૂટપ્રશ્ન પણ અલક માતે આસાન છે.

એ હળવેથી બારણું ખોલીને બોસની કેબીનમાં પ્રવેશી. વિશાળ અષ્ટકોણીય કેબીનમાં એક દિવાલ પાસે અનિકેતનું જાજરમાન ટેબલ અને રીવોલ્વીંગ ચેર ગોઠવેલા હતા. ટેબલની બીજી બાજુ ત્રણ-ચાર સાદી પણ કલાત્મક ખુરશી પડેલી હતી. અલક સાવધ રીતે એમાંની એક ખુરશી પર બેસવા ગઈ, પણ ત્યાં જ અનિકેતે કહ્યું : ‘તમને વાંધો ન હોય તો એ ખુરશીને છેક મારી નજીક ખસેડીને બેસશો? ગભરાશો નહીં, પણ મારે આપણા ધંધાની ખુબ જ ખાનગી વાત તમને….’

હવે એનો મતલબ ન સમજે એવી નાદાન તો અલક ક્યારેય નહોતી. એ ગુસ્સામાં ઊભી થઈ ગઈ. એક તીખી નજર અનિકેત તરફ નોંધીને એકીશ્વાસે એ બોલી ગઈ : ‘તમારી ખુબ જ ખાનગી વાત હું જે દિવસે નોકરીમાં જોડાઈ છું એ જ દિવસથી જાણું છું; સમજ્યા મી. અનિકેત? તમે ભીંત ભૂલ્યા છો. હું બહાર બેઠી છું. હું જાતે રાજીનામું નથી આપવાની; તમે મને બરતરફ કરો એની રાહ જોઈશ. અને મારી બરતરફીનું કારણ પણ તમારે મને લેખિતમાં આપવું પડશે….’ અલક ગુસ્સાના આવેગમાં પગ પછાડતી ચાલતી ગઈ. બારણું પણ એક ધામાકા સાથે એણે બંધ કર્યું. રીસેસમાં બહાર ગયેલા કર્મચારીઓ ધીમે ધીમે પાછા આવવા માંડ્યા હતા. અલકે કોઈને કશું જ કહ્યું નહીં. સાંજ સુધી એ બોસ તરફથી કોઈ ‘એકશન’ લેવાય એની રાહ જોતી રહી. પણ એના આશ્ચર્ય વચ્ચે કશું જ ન બન્યું.

બીજા દિવસે પણ કશું જ ન બન્યું અને એ પછી પણ દિવસો પસાર થતા ગયા. અનિકેત આખી વાત જાણે ગળી ગયો હતો. અલકની નોકરીનો પ્રથમ મહિનો પૂરો થયો. પગારની તારીખ આવી પહોંચી. બધાં જ કર્મચારીઓ મુનીમ પાસે જઈને પોતપોતાનો પગાર લઈ આવ્યા. અલક પણ ગઈ. મુનીમે એને કહ્યું : ‘બેટી, તને અનિકેત શેઠે પોતાની ઑફિસમાં બોલાવી છે. એ તને કશુંક આપવા માંગે છે. તારો પગાર પણ આજે શેઠ સાહેબ જાતે જ આપશે.’ અલક સમસમી ગઈ. તો આમ વાત છે ! શિકારીએ ભાથામાંથી કોઈ નવું તીર બહાર કાઢ્યું છે ! એ ધીમા, મક્ક્મ પગલે અનિકેતની કેબીન તરફ ચાલવા લાગી. મનની આસપાસ એક મજબૂત કિલ્લેબંધી રચી દીધી.

‘મે આઈ કમ ઈન સર?’ એણે દાખલ થતાં પહેલાં પૂછ્યું.

‘યસ, મિસ અલક ! પ્લીઝ કમ ઈન ઍન્ડ ટેઈક યોર સીટ હીયર….’ પણ અનિકેત આગળ ન બોલી શક્યો. અગાઉનો પ્રસંગ એને યાદ આવી ગયો. એણે અલકના હાથમાં પગારની પૂરી રકમ મૂકી અને ટેબલ પર પડેલું એક આકર્ષક બોક્સ ચીંધ્યું : ‘મિસ, અલક, આ સાડી તમારે લઈ જવાની છે, મારા તરફથી તમારા….’
બસ થઈ ગયું. અલકની ધીરજની હવે હદ આવી ગઈ. એનો જુવાન બોસ એને સાડી ભેટમાં આપીને ખરીદવાની કોશિશ કરી રહ્યો હતો. એ ક્રોધથી તમતમી ગઈ. ફૂંફાડો મારતી હોય એમ એ બોલી : ‘આ સાડી ઘરે જઈને તમારા માતુશ્રીને પહેરાવજો, મી. અનિકેત ! અને હું જાઉં છું. કાલથી બીજી કોઈ છોકરીને નોકરી માટે શોધી લેજો. અને મારી સલાહ માનો તો હવે તમારે પરણી જવાની જરૂર છે, સમજ્યા? એ આવેશની મારી વધુ કાંઈ બોલી ન શકી. એનું આખું શરીર ધ્રૂજી રહ્યું હતું. ચક્કર જેવું લાગ્યું એટલે એ ખુરશીમાં બેસી પડી. એના કાને કોઈનો અવાજ પડી રહ્યો હતો. એણે બંધ આંખે એ શબ્દો પકડવાનો પ્રયત્ન કર્યો. એ અવાજ અનિકેતનો હતો. એ અલકને જ ઉદ્દેશીને કહી રહ્યો હતો, અકલ સાંભળી રહી.

‘મિસ અલક, તમે નોકરી છોડીને જાવ એ પહેલાં હું તમને ત્રણ-ચાર વાત કહેવા માંગુ છું. સૌથી પહેલા વાત એ છે કે તમારી બહેનપણી મીનાને મેં એની ખરાબ ચાલચલગતને કારણે નોકરીમાંથી કાઢી મૂકી છે. એ જાતે રાજીનામું આપીને જતી નથી રહી. જતાં જતાં એ મને ધમકી આપી ગઈ છે કે કોઈપણ યુવતીને મારી કંપનીમાં ટકવા નહીં દે. બીજી વાત તમારી જાણ માટે કે હું એક યુવાન, કુંવારો પુરુષ હોવાથી મારા ચારિત્ર્ય વિષે કોઈ ગેરસમજ ન ફેલાય એટલા માટે મારી ઑફિસમાં હું હંમેશા આપણા વૃદ્ધ મેનેજરને હાજર રાખું છું. જે દિવસે રિસેસમાં તમે મને ધમકાવીને ગયા એ દિવસે પણ એ હાજર હતા. આજે પણ એ ત્યાં જ પેલા દૂરના ખૂણે મૂકેલા એમના ટેબલ ખુરશી પર કામ કરી રહ્યા છે. એ દિવસે ખરેખર હું તમને કંપનીની અતિશય ખાનગી વાત સોંપવા જતો હતો, કારણ કે માત્ર એક જ અઠવાડિયાની નોકરીમાં તમે મને વિશ્વાસપાત્ર વ્યક્તિ જણાયા હતા. તમે કરેલા અપમાન પછી હું તમને બરતરફ કરવા જ જતો હતો, પણ અચાનક મને ‘ઈન્ટરવ્યૂ’ વખતે વાંચેલો તમારો બાયોડેટા યાદ આવી ગયો, તમારા વૃદ્ધ બાની દયા ખાઈને હું ચૂપ રહ્યો.’

ત્રીજી વાત પણ તમને જણાવી દઉં – મારી કંપનીમાં એક શિરસ્તો છે કે નવા કર્મચારીને એના પ્રથમ પગાર સાથે કોઈ આકર્ષક ભેટ પણ આપવી. તમારા માટે સાડી લાવવાની તો મારી હિંમત ન ચાલી, એટલે તમારા વિધવા બા માટે એક સરસ, શ્વેત સાડી આ ખોખામાં હું લાવ્યો હતો. અને છેલ્લે ચોથી વાત – જે ખાસ અગત્યની નથી – તમને કદાચ ખબર નથી કે આપણે બન્ને એક જ જ્ઞાતિના છીએ. અને તમારા બાના કહેવાથી મુંબઈમાં રહેતા તમારા સગ્ગા કાકાએ તમારા માટે મારો હાથ માંગ્યો છે. હું તેમને હા પણ પાડી ચૂક્યો છું. દડો હવે તમારા મેદાનમાં છે. નોકરીની વાત છોડો. આ સંબંધ માટે તમારું રાજીનામું છે કે નારાજીનામું ?

અલકના કાનમાં મીઠી શરણાઈ વાગી રહી. અનિકેતની નજરનો સામનો કરવો એના માટે બહુ અઘરું હતું. આ પુરુષ એને ગમતો હતો. અલક જાત તો જાળવી શકે, પણ મન જાળવવાનું શું?

એ સાડીનું પેકેટ લઈને શરમાતી ચાલે ઑફિસની બહાર નીકળી. બધું જ હવે એને બદલાયેલું લાગતું હતું.

ડૉ. શરદ ઠાકર